Giới thiệu về Tỉnh Điện Biên

I- TỔNG QUAN VỀ ĐIỆN BIÊN

1. Điều kiện tự nhiên

- Vị trí địa lý: Điện Biên là một tỉnh biên giới miền núi thuộc vùng Tây Bắc của Tổ quốc, có diện tích tự nhiên: 9.539,92 km2. Có tọa độ địa lý 20o54’ - 22o33’ vĩ độ Bắc và 102o10’ - 103o36’ kinh độ Đông. Vị trí cách Thủ đô Hà Nội gần 500 km về phía Tây, phía Đông và Đông Bắc giáp tỉnh Sơn La, phía Bắc giáp tỉnh Lai Châu, phía Tây Bắc giáp tỉnh Vân Nam (Trung Quốc), phía Tây và Tây Nam giáp CHDCND Lào.

Điện Biên được mệnh danh là “địa đầu” của Tổ quốc, tỉnh duy nhất có chung đường biên giới với 2 quốc gia Lào và Trung Quốc hơn 455 km, trong đó: Đường biên giới tiếp giáp với Lào là 414,712 km; với Trung Quốc là 40,86 km; có nhiều cửa khẩu đường bộ như Tây Trang, Huổi Puốc - Na Son, A Pa Chải,…, tạo thành cửa ngõ phía Tây của vùng và của Việt Nam với các nước ASEAN. Điện Biên nằm ở không gian hợp tác Tiểu vùng sông Mê Kông mở rộng (GMS), vì vậy giữ vị trí quan trọng đặc biệt đối với vùng Trung du, miền núi Bắc Bộ và của cả nước về nhiều lĩnh vực kinh tế, văn hoá, chính trị, quốc phòng và an ninh. Tỉnh có 10 đơn vị hành chính cấp huyện gồm thành phố Điện Biên Phủ; 1 thị xã (Mường Lay) và  8 huyện (Điện Biên, Điện Biên Đông, Tủa Chùa, Tuần Giáo, Mường Chà, Mường Ảng, Nậm Pồ, Mường Nhé).

Điện Biên có đường giao thông đi lại thuận lợi tới các tỉnh Bắc Lào và tỉnh Vân Nam của Trung Quốc, là cửa ngõ phía Tây Bắc của du lịch vùng Trung du miền núi Bắc Bộ và du lịch Việt Nam. Điện Biên nằm trên các trục giao thông quan trọng về đường bộ theo hướng Đông - Tây (QL6, QL279); vòng cung Tây Bắc (QL6, QL12, QL4D, QL4H…). Đến nay, Điện Biên là tỉnh duy nhất trong 6 tỉnh khu vực Tây Bắc có sân bay đang hoạt động.

- Địa hình: Tỉnh Điện Biên có nhiều kiểu địa hình khác nhau, phổ biến là địa hình núi cao do được tạo bởi những dãy núi chạy dài theo hướng Tây Bắc - Đông Nam, địa hình có xu hướng thấp dần từ Bắc xuống Nam và nghiêng dần từ Tây sang Đông.  Xen lẫn với các dãy núi cao là những thung lũng, sông suối nhỏ hẹp và dốc phân bổ khắp nơi trong địa bàn tỉnh. Đặc biệt, thung lũng Mường Thanh với bề mặt bằng phẳng đã tạo cho tỉnh có cánh đồng Mường Thanh rộng lớn. Với địa hình đa dạng, được thiên nhiên ưu đãi với nhiều cảnh quan đẹp, vừa hùng vĩ vừa thơ mộng... đã tạo cho Điện Biên nguồn tiềm năng du lịch tự nhiên phong phú, hấp dẫn làm cơ sở cho việc phát triển nhiều loại hình du lịch như du lịch sinh thái, du lịch nghỉ dưỡng, du lịch thể thao mạo hiểm,…

- Khí hậu: Điện Biên có khí hậu nhiệt đới gió mùa núi cao, mùa đông tương đối lạnh và ít mưa; mùa hạ nóng, mưa nhiều với các đặc tính diễn biến bất thường, phân hoá đa dạng, ít chịu ảnh hưởng của bão, chịu ảnh hưởng của gió tây khô và nóng. Nhiệt độ trung bình hàng năm từ 21 – 230C, chất lượng mưa trung bình từ 1.700 – 2.500 mm, độ ẩm trung bình từ 83 – 85%.

2. Dân số

Với dân số hơn 646 ngàn người nguồn nhân lực của tỉnh Điện Biên khá dồi dào, tỷ lệ dân số trong độ tuổi lao động chiếm gần 58% dân số, có trình độ văn hóa, chuyên môn cao phù hợp nhiều lĩnh vực, ngành nghề: chế biến, cơ khí, chế tạo, điện, điện tử,... Lao động của Điện Biên có truyền thống cần cù, chịu khó, được quan tâm hỗ trợ phát triển, từng bước đáp ứng yêu cầu nguồn nhân lực chất lượng cao, phục vụ mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Tỷ lệ lao động đã qua đào tạo chiếm hơn 62% tổng số lao động

3. Tài nguyên thiên nhiên

- Tài nguyên đất: Tổng diện tích tự nhiên tỉnh Điện Biên là 956.290,37 ha. Trong đó hầu hết đất đai có độ dốc lớn, tầng canh tác mỏng. Do tác động chủ đạo của nhiều yếu tố như: địa hình, đá mẹ, khí hậu, thực vật, hoạt động sản xuất của con người v.v… nên đã hình thành nhiều loại đất khác nhau. Nhóm đất phù sa, nhóm đất đen, nhóm đất đỏ vàng, nhóm đất mùn vàng đỏ trên núi, nhóm đất mùn trên núi cao, nhóm đất thung lũng.

- Tài nguyên nước:  Với lượng mưa hàng năm khá lớn, hệ thống ao hồ và sông suối nhiều (toàn tỉnh có hơn 10 hồ lớn và hơn 1.000 sông suối lớn nhỏ phân bố tương đối đồng đều trong tỉnh) nên nguồn nước mặt ở Điện Biên rất phong phú theo 3 hệ thống sông chính là sông Đà, sông Mã và sông Mê Kông. Sông Đà ở phía Bắc tỉnh (giáp với tỉnh Lai Châu mới) bắt nguồn từ Vân Nam (Trung Quốc) qua Mường Tè (tỉnh Lai Châu) - thị xã Mường Lay - Tuần Giáo rồi chảy về tỉnh Sơn La. Sông Đà (trên địa bàn Điện Biên có các phụ lưu chính là Nậm Ma, Nậm Bum, Nậm Pô, Nậm Mức… với tổng diện tích lưu vực khoảng 5.300 km2, chiếm 55% diện tích tự nhiên của tỉnh.

Hệ thống sông Mã có các phụ lưu chính là sông Nậm Khoai thuộc huyện Tuần Giáo và sông Nậm Mạ thuộc huyện Điện Biên với diện tích lưu vực 2.550 km2. Đây là hệ thống sông lớn thứ hai của tỉnh.

Hệ thống sông Mê Kông có diện tích lưu vực là 1.650 km2 với các nhánh chính là sông Nậm Rốm, Nậm Núa. Sông Nậm Rốm bắt nguồn từ Bắc huyện Điện Biên qua thành phố Điện Biên Phủ - Pa Thơm (huyện Điện Biên) rồi chảy sang Lào. Sông Nậm Núa bắt nguồn từ MườngNhà chảy theo hướng Nam - Bắc sau đó chuyển sang hướng Đông - Tây và gặp sông Nậm Rốm ở lòng chảo Điện Biên rồi chảy sang Lào. Đặc điểm chung của các sông suối trong tỉnh là có độ dốclớn, nhiều thác ghềnh, nhất là các sông suối thuộc hệ thống sông Đà và sông Nậm Rốm.

-Tài nguyên rừng: Hiện trạng đất lâm nghiệp theo Báo cáo số 5575/BC-UBND ngày 03 tháng 12 năm 2023 là 419.757 ha, diện tích rừng trồng mới tập trung đạt 1.551,81 ha trong đó có 132,66 ha đất rừng phòng hộ và đặc dụng, 1.419,15 ha đất rừng sản xuất. Tỷ lệ che phủ rừng đạt 44%. Điện Biên là tỉnh có diện tích rừng lớn. Phát triển kinh tế rừng gắn với phát triển công nghiệp khai thác, chế biến lâm sản; hình thành các làng nghề chế biến lâm sản... là tiềm năng, lợi thế của tỉnh góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế.

Tài nguyên đa dạng sinh học: Tỉnh Điện Biên có hệ động, thực vật rừng tương đối đa dạng, phong phú, với nhiều nhiều loài quý, hiếm. Thảm thực vật: Có hai kiểu chính là kiểu thảm thực vật tự nhiên và kiểu thảm thực vật trồng.

+ Hệ thực vật rừng: có 948 loài, cây gỗ là 279 loài (chiếm 29,4% tổng số các loài), với 41 loài thực vật được ghi trong Sách đỏ Việt Nam và Danh lục đỏ - IUCN. Trong đó, có nhiều loại gỗ quý hiếm, giá trị kinh tế cao như: Lát, Chò chỉ, Nghiến, Táu, Pơmu,Thông tre, Sao mặt quỷ, Trầm hương... Hệ sinh thái cây bụi, tre nứa có thành phần loài thực vật khá phong phú, với 405 loài, trong đó có 3 loài quý hiếm là Kim cang nhiều tán, Kim cang petelo và Hà thủ ô đỏ. Hệ sinh thái trảng cỏ có 259 loài, ở dạng thứ sinh hình thành sau cháy rừng, đốt nương rẫy hoặc đốt các trảng cỏ vào mùa khô, các loài cỏ chính đều thuộc họ Hòa thảo như Cỏ tranh, Lau, Trấu, Đót…

+ Hệ động vật: Theo thống kê, trên địa bàn tỉnh có khoảng 400 loài động vật có xương sống, trong đó có 61 loài thú, 270 loài chim, 27 loài động vật lưỡng cư, 25 loài bò sát, 50 loài cá đang sinh sống. Có nhiều động vật quý hiếm, có thể kể đến các loài như: Công, Báo, Báo lửa, Bò tót, Gà lôi trắng, Cheo, Thỏ, Hoẵng,... 

II. TIỀM NĂNG LỢI THẾ CHỦ YẾU CỦA TỈNH ĐIỆN BIÊN
1. Tiềm năng về du lịch
Là tỉnh có tiềm năng, lợi thế lớn để phát triển du lịch với nhiều loại hình đa dạng như: Du lịch lịch sử, văn hóa, sinh thái và cảnh quan, nổi bật là: Quần thể di tích lịch sử cấp quốc gia đặc biệt Chiến trường Điện Biên Phủ trong thời gian qua đã được quan tâm trùng tu tôn tạo và phát huy giá trị theo Đề án được Bộ Chính trị phê duyệt. Năm 2021 đã hoàn thành toàn bộ công trình Bảo tàng chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ với Bức tranh Panorama bằng chất liệu sơn dầu có diện tích 3.250m2, là bức tranh thể loại lịch sử hoành tráng lớn nhất Châu Á. 

Bên cạnh đó, Điện Biên còn có nhiều di tích lịch sử gắn với công cuộc dựng nước và giữ nước của dân tộc, là những tiềm năng quý để khai thác và phát triển dịch vụ du lịch của tỉnh.

Tỉnh có hệ sinh thái tự nhiên phong phú với các thắng cảnh: Hồ Pa Khoang, khu bảo tồn thiên nhiên Mường Nhé, rừng Mường Phăng; quần thể hang động được công nhận di tích cấp quốc gia, các điểm suối khoáng nóng U Va, Hua Pe huyện Điện Biên, bản Sáng huyện Tuần Giáo, lòng hồ thủy điện Sơn La, cột mốc cực Tây A Pa Chải, nơi duy nhất tiếp giáp cả 3 nước Việt - Trung - Lào...

Điện Biên có cộng đồng 19 dân tộc thiểu số cùng chung sống. Mỗi dân tộc đều có những nét văn hóa đặc trưng riêng, những năm qua luôn được gìn giữ và bảo tồn, từng bước được khai thác phục vụ phát triển dịch vụ du lịch.

2. Tiềm năng về xuất nhập khẩu

Tỉnh Điện Biên có 3 cửa khẩu và 02 lối mở  được hình thành” Cửa khẩu quốc tế Tây Trang, cửa khẩu quốc gia Huổi Puốc, cửa khẩu phụ Si Pa Phìn, Lối mở Nậm Đích (giáp Lào) và lối mở A Pa Chải (giáp Trung Quốc). Trong đó cửa khẩu Tây Trang và Cửa khẩu quốc gia Huổi Puốc có đủ năng lực chức năng  kiểm soát hoạt động xuất khẩu hàng hóa. Cửa khẩu Tây Trang và Huổi Puốc được áp dụng chính sách khu kinh tế  cửa khẩu biên giới, đàm bảo tốt cho năng lực thông quan và đáp ứng nhu cầu hàng hóa xuất khẩu qua cửa khẩu.

Tỉnh Điện Biên có 01 chợ biên giới tại lối mở ngã ba A Pa Chải (xã Sín Thầu, huyện Mường Nhé) giáp với Lào và Trung Quốc, chợ được tổ chức theo mô hình phiên chợ, hàng hóa trao đổi chủ yếu là hàng tiêu dùng, vật phẩm, nông lâm sản do nhân dân hai bên biên giới nuôi trồng, thu hái và sản xuất ra.

Hoạt động xuất nhập khẩu trên địa bàn tình  tại các cửa khẩu, lối mở có mức tăng trưởng tốt, bước đầu khai thác và phát huy được các tiềm năng lợi thế của một tỉnh biên giới. Các doanh nghiệp hoạt động xuất nhập khẩu có bước phát triển, xuất khẩu tăng dần hàng năm. VD: Mặt hàng xi măng do tỉnh Điện Biên sản xuất  đã trở thành  mặt hàng xuất khẩu chủ lực của tỉnh sang thị trường các tỉnh Bắc Lào. Ngoài ra, hoạt động biên mậu, trao đổi buôn bán hàng hóa qua biên giới phát triển thông qua việc dân cư hai bên biên giới thường xuyên qua lại thăm thân, trao đổi, mua bán hàng hóa qua các cặp cửa khẩu phụ, cửa khẩu tiểu mạch, lối mòn biên giới đã từng bước thúc đẩy quan hệ mậu dịch hai bên.

3. Tiềm năng về phát triển đô thị

TP Điện Biện Phủ hiện là thành phố duy nhất ở khu vực miền núi Tây Bắc có cảng hàng không với quy mô đường cất hạ cánh dài 2.400m, rộng 45m, đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật cho các loại tàu bay hiện đại như A320, A321, hệ thống đường bộ thuận tiện. Trong thời gian tới, Chính phủ và tỉnh Điện Biên sẽ triển khai nhiều dự án trọng điểm trên địa bàn tỉnh như: Dự án kết nối giao thông các tỉnh miền núi phía Bắc, các tuyến quốc lộ 12 và quốc lộ 4D (cửa khẩu Tây Trang - thành phố Điện Biên Phủ - thị xã Mường Lay - Lào Cai) và quốc lộ 279 (thành phố Điện Biên Phủ - Tuần Giáo - đèo Pha Đin - Sơn La) kết nối với các tỉnh: Lai Châu, Lào Cai, Sơn La,.. và nhiều dự án phát triển công nghiệp, thương mại, dịch vụ sẽ làm chuyển dịch mạnh cơ cấu dân cư, cơ cấu sử dụng đất, nâng cao chất lượng hạ tầng sẽ là một trong những nhân tố chủ đạo đẩy nhanh tốc độ đô thị hoá, tạo điều kiện thuận lợi để hình thành hệ thống đô thị, các khu dân cư tập trung trên địa bàn tỉnh, đặc biệt tại địa bàn thành phố Điện Biên Phủ và các trung tâm các huyện. Đồng thời, chỉnh trang cải tạo các đô thị cũ, hiện hữu; nhu cầu về bố trí đất ở của nhân dân, mở rộng cũng như phát triển các khu dân cư nông thôn mới trong tương lai. Mặt khác, tại các tuyến đường giao thông mới được đầu tư, xây dựng cũng có thể bố trí các khu dân cư mới cho nhân dân địa phương hoặc các hộ tái định cư trên địa bàn.

Với mục tiêu phấn đấu đạt tiêu chí đô thị loại II vào năm 2025, thành phố Điện Biên Phủ đã thu hút các nhà đầu tư có tiềm năng như: Tập đoàn VinGroup, SunGroup, Hải Phát... đầu tư các dự án trên địa bàn, tập trung vào thương mại, dịch vụ, bất động sản... Các dự án phát triển đô thị  có sự kết hợp hoàn chỉnh giữa kiến trúc hạ tầng với phát triển khuôn viên, cây xanh, tạo cho bộ mặt đô thị thành phố không chỉ khang trang, bề thế, mà còn hướng tới một đô thị văn minh, năng động và thân thiện với môi trường.

4. Tiềm năng về sản xuất nông, lâm nghiệp

Là tỉnh có tiềm năng về đất đai, với thời tiết khí hậu, thổ nhưỡng phong phú, đa dạng tạo điều kiện thuận lợi để hình thành một số vùng chuyên canh, sản xuất hàng nông sản có chất lượng; đã và đang từng bước xây dựng thương hiệu, tìm hướng phát triển ra thị trường ngoài tỉnh như: Cà phê huyện Mường Ảng; gạo cánh đồng Mường Thanh (đã đăng ký chỉ dẫn địa lý); Chè Tuyết San huyện Tủa Chùa, …. Diện tích đất chưa sử dụng còn lớn, thích hợp cho phát triển chăn nuôi gia súc và lâm nghiệp như: cây cao su, mắc ca, cọ, gỗ nguyên liệu,…Đặc biệt khu vực bảo tồn thiên nhiên Mường Nhé với diện tích rừng nguyên sinh còn khá lớn với các loại động vật và thực vật còn phong phú là tài nguyên quí để bảo tồn và xây dựng hình thành vườn quốc gia tại khu vực này. Đây là những lợi thế để khai thác, phát triển nền nông nghiệp đa dạng (nông nghiệp, chăn nuôi, cây công nghiệp, trồng rừng) với chất lượng cao gắn với công nghiệp chế biến.

III. Một số kết quả về kinh tế xã hội trên địa bàn tỉnh trong 5 tháng đầu năm 2024

1. Lĩnh vực kinh tế

Tổng sản phẩm trên địa bàn tỉnh (GRDP) Quý I/2024, theo giá so sánh năm 2010 ước đạt 3.088,72 tỷ đồng, tăng 6,07% so với cùng kỳ năm trước (xếp thứ 2/8 tỉnh khu vực Tây Bắc (Phú Thọ 6,56%), xếp thứ 4/14 tỉnh vùng trung du và miền núi phía Bắc, xếp thứ 25/63 tỉnh thành). Trong đó: khu vực nông, lâm nghiệp, thủy sản đạt 306,55 tỷ đồng, tăng 2,74%; khu vực công nghiệp và xây dựng đạt 660,08 tỷ đồng, tăng 9,66%; khu vực dịch vụ đạt 1.957,99 tỷ đồng, tăng 5,46% so với cùng kỳ năm trước; thuế sản phẩm trừ trợ cấp sản phẩm ước đạt 164,1 tỷ đồng, tăng 5,95% so với cùng kỳ năm trước.

Cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo đúng định hướng. Khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản chiếm 9,35%, giảm 0,55%; công nghiệp - xây dựng chiếm 20,05%, tăng 0,53%; dịch vụ chiếm 65,31%, tăng 0,03%; thuế sản phẩm trừ trợ cấp chiếm 5,28%, giảm 0,02% (so với năm 2023).

2. Lĩnh vực Văn hoá - xã hội

Trong 05 tháng đầu năm giải quyết việc làm mới cho khoảng 3.939 lao động, đạt 46,34%/KH. Tuyển sinh giáo dục nghề nghiệp cho 5.129 người, đạt 55,75% kế hoạch năm. Số người tham gia BHXH (BHXH bắt buộc và tự nguyện) đạt 50.994 người, trong đó BHXH bắt buộc là 37.777 người, đạt 84,8% kế hoạch; BHXH tự nguyện: 13.217 người, đạt 50,3% kế hoạch. Số người tham gia BHYT là 612.042 người, tăng 9.822 người so với cùng kỳ năm 2023. Theo chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2022-2025, tỷ lệ hộ nghèo năm 2023 trên địa bàn tỉnh là 25,68%, tổng số hộ nghèo là 35.922 hộ. Tỷ lệ hộ cận nghèo là 11.29%, tổng số hộ cận nghèo 15.793 hộ.